Het orgel in de dorpskerk

Uit verschillende bronnen wordt duidelijk dat de kerk van Eelde reeds vroeg in het bezit was van een orgel. Een eerste bericht dateert uit het jaar 1563, dus uit de rooms katholieke tijd. Er is dan sprake van een 'organist Harmanno te Eelde' die bij zijn huwelijk een geschenk in geld ontvangt van zijn collega Peter, organist van het klooster te Selwerd.
Ook is bekend dat in 1649 de Landdag 60 guldens toekende voor de organist in Eelde 'ten voorbeeld' aan de andere Drentse dorpen om ook over de aanschaf van een orgel na te denken. Of Eelde toen nog hetzelfde orgel had als in 1563 weten we niet. Het is mogelijk dat Johan van Welvelde, die in 1649 collator werd, een nieuw orgel aan de Eelder kerk schonk.

In 1713 werd de kerk voorzien van een nieuw eenmanualig orgel met aangehangen pedaal, vermoedelijk gebouwd door Rudolf Garrels en Jan Radeker. Hun namen zijn vooral verbonden met die van de beroemde orgelmaker Arp Schnitger uit Hamburg, bij wie beiden werknemer waren.
Het instrument maakte in 1907 plaats voor het huidige orgel van Pieter van Dam - de vierde generatie van orgelbouwers met die naam - en werd betaald uit de opbrengst van het in 1894 verkochte avondmaalszilver.
De versiering met pinakels (torenvormige bekroningen) is typerend voor de neogotiek. Op het front is het jaartal 1907 aangebracht.
In 1909 werd het oude orgel voor fl. 100,- verkocht aan de gereformeerde gemeente te Oostwold (Gr.), Vanaf ca. 1930 tot 1963 deed het, ontdaan van zijn kast, dienst in de gereformeerde kerk te Kantens. Curieus is dat van het oude Garrels-orgel nog zo'n 125 pijpen bewaard zijn gebleven; ze bevinden zich momenteel in de werkplaats van de orgelmaker Sicco Steendam te Roodeschool.
Het huidige orgel heeft twee manualen en een aangehangen pedaal. In 1968 vond een vrij ingrijpende restauratie plaats door de firma Verschueren te Heythuysen. De dispositie werd hierbij gewijzigd en het orgel werd uitgebreid met een vrij pedaal, waarvoor door Van Dam ruimte was gereserveerd.
In 1983 werden de wijzigingen uit 1968 grotendeels weer ongedaan gemaakt door de orgelmakerij Mense Ruiter te Zuidwolde.
In 2007/2008 is het orgel opnieuw grondig gerestaureerd. Deze restauratie werd ook uitgevoerd door orgelmakerij Mense Ruiter te Zuidwolde. Het orgel verkeert door deze laatste restauratie weer in topconditie.

Dispositie van het Van Dam-orgel in de Dorpskerk

Hoofdwerk:
Prestant 8', Bourdon 16', Violoncel 8', Holpijp 8', Octaaf 4', 
Octaaf 2', Mixtuur II-III 2', Cornet III disc, Trompet 8' B/D
Bovenwerk:
Salicionaal 8', Flute Dolce 8', Speelfluit 4', Viool de Gambe 8', 
Fugura 2', Quintfluit 3', Dulciaan 8', Tremulant
Pedaal:
Subbas 8', Octaaf 8', Octaaf 4', Basson 16'